de datum

Het multi-disciplinair overleg (MDO) is geweest, ik heb mijn team van het Expertisecentrum Euthanasie gesproken, en nu kan ik eindelijk mijn laatste dag bekend maken.

Op zaterdag 27 januari zal mijn team bij mij thuis komen en tussen 13:30 en 14:30 uur zal de euthanasie plaatsvinden.

Ik heb ervoor gekozen om de datum en tijd openbaar te maken omdat jullie allemaal zo met mij naar dit moment hebben toegeleefd. Ik weet uit ervaring hoe steunend het kan zijn om te weten wanneer het gebeurt, zodat je er even met je gedachten bij kan zijn of een kaarsje kan branden als je dat wil. 🕯

Wel even een request van mij: wacht a.u.b. met het plaatsen van herinneringsplaatjes en dergelijke tot na 14:30 uur.
En wens me alsjeblieft geen goede reis, ik wou dat ik op reis ging (een strandvakantie zou wel lekker zijn 🏖) maar ik geloof dat ik terug ga naar hoe het was voor mijn geboorte: niet bestaan, geen bewustzijn. Ultieme rust.
(Dat stukje had het grappige, luchtige deel van de post moeten worden maar helaas werd het toch weer duister, sorry. 🫢)

De mensen die zijn uitgenodigd voor de afscheidsdienst (in-person of via de livestream) zullen per post of via social media een rouwkaart ontvangen.

Ik weet niet of het me gaat lukken om nog een post te schrijven, maar zo niet: ik wil graag iedereen bedanken die er tijdens mijn ziekteproces voor me is geweest — en in het bijzonder in de tijd vóór ik mijn euthanasiewens bekend maakte. Of het nou was door gezellig met me te kletsen op social media, door af en toe te vragen hoe het gaat, door diepe gesprekken over lijden en de dood, of door leuke dierenfilmpjes te sturen als je even geen woorden kon vinden. Of we elkaar nou lang & goed kennen of eigenlijk maar een beetje, het maakt niet uit. Ik heb me door jullie minder alleen gevoeld en daar ben ik heel dankbaar voor.

Liefs, Lauren

Edit: P.S. Wat betreft comments achterlaten: bedankt voor alle steunende, lieve berichten. Alle berichten met onaardige teksten, ongevraagd advies, of referenties naar religie worden verwijderd. (Bidden is oké.) Wees respectvol naar mij en mijn naasten. Bedankt.

“May tender memories soften your grief. May fond recollection bring you relief. And may you find comfort and peace in the thought of the joy that knowing your loved one brought.”

— Helen Steiner Rice

Foto credit: Renske Holwerda

de voorlaatste stap

Deze post is geschreven in onderdelen tussen 10 januari en 22 januari.


Op 10 januari 2024 was het zover en kon de SCEN-arts eindelijk komen. Het was eigenlijk de bedoeling dat dit vóór de feestdagen zou gebeuren, maar vanwege bepaalde regeltjes van het euthanasietraject kon het gesprek met de SCEN-arts niet te ver voor mijn wensdatum plaatsvinden.

Ik had deze arts nog niet eerder ontmoet, omdat het belangrijk is dat de SCEN-arts onafhankelijk is. Eerder schreef ik al dat het een arts zou kunnen zijn met elk soort specialisme, en uiteindelijk werd het een psychiater.
Het gesprek heeft iets minder dan een uur geduurd. Het was voornamelijk het beantwoorden van een aantal vragen die ze had na het lezen van mijn dossier. Ik was er rustig onder — heel druk kon ik me ook niet maken, daar was ik te uitgeput voor.

Hoewel ook deze arts weinig tot geen verstand van ME heeft (dit gaf ze zelf toe), heb ik dit gesprek gelukkig niet als een strijd ervaren. Daar speelt waarschijnlijk ook in mee dat ik echt helemaal ‘op’ ben en een discussie niet meer aan had gekund, en dus niet verder in ben gegaan op opmerkingen waar ik normaal mijn wenkbrauwen bij zou optrekken.
Ik was blij dat ze me zelfs ‘durfde’ te vragen hoe dat nou zat met de namen van mijn ziekte, waarom ik het ME noem in plaats van ME/cvs, en welke van die namen nou eerst kwam en hoe dat zo is gelopen.1
Dat is voor mij een teken van respect, dat ze inziet dat ik als activistische, goed ingelezen patiënt meer verstand heb van mijn ziekte dan zij, ondanks haar opleiding.

Ze is dan wel arts, maar haar specialisme ligt ver van mijn ziektebeeld vandaan (al bemoeien veel psychiaters zich er maar al te graag mee 😐).
Uit ervaring weet ik dat men vaak denkt dat je elke arts hierover kan vragen — “die artsen hebben immers jarenlang gestudeerd” — maar zelfs veel neurologen en internisten hebben een verouderd en verkeerd beeld van ME. De enige reden dat er ook maar een beetje vooruitgang is in onderzoek en erkenning, is omdat patiënt-activisten letterlijk vechten voor hun leven en dat van hun lotgenoten.

Zo, dat moest er even uit… Terug naar het gesprek.

Aan het einde van het gesprek vroeg ik de SCEN-arts of ze me al kon vertellen wat haar advies zou zijn, en gelukkig kon ze dat. Groen licht, nu voor de tweede keer.

Toen ik in november groen licht van mijn team kreeg, merkte ik een verandering in mijn lijf. Het was letterlijk alsof er een last van mijn schouders gleed, de opluchting voelde zo fysiek. Na het horen van dit tweede oordeel, verwachtte ik weer zo’n intense reactie, maar ik voelde eigenlijk… niks. Leegte. Rust?
Ik denk dat dat is omdat ik na de eerste toestemming had verwacht dat de rest van het traject zou lopen zoals ik zou willen. Het feit dat mijn team vertrouwen had in mijn dossier heeft mij heel erg gesterkt. Elke stap daarna was voor mij bijna als een formaliteit, een extra controle, terwijl het toch een hele belangrijke stap in het traject is.

Dan is er nog het multi-disciplinair overleg (MDO)2, wat deze week zal plaatsvinden. Daar hoef ik gelukkig niks mee. Pas na dit overleg heb ik echt officieel toestemming en kan ik de datum van de uitvoering, die nu alleen nog met potlood in de agenda staat, bekend maken. De datum is iets waar een aantal van jullie me al naar gevraagd hebben, maar het voelt nog te spannend om het openbaar te maken als het nog niet bevestigd is door het EE.

overgave 

Het heeft iets langer geduurd dan ik had gehoopt voordat ik dit nieuws met jullie kon delen. Ik had een voorzichtige deadline voor mezelf gesteld om het diezelfde week nog te plaatsen, maar misschien kan je inmiddels wel raden dat mijn lichaam niet bepaald meegewerkt heeft. 😒

Het lijkt alsof mijn lichaam meegroeit met het traject. Of nou ja, groeit… eigenlijk: krimpt. Het krimpt in elkaar tot er weinig meer van over is. Ik voel me ontzettend zwak en zoveel meer uitgeput dan in de afgelopen jaren, ook tijdens de zwaarste PEMs3.

Het is net alsof ik in een continue PEM leef, met hier en daar een korte opleving zodat ik iets nuttigs kan doen. Ik ben niet onbekend met uitstelgedrag en ook nu is dat helaas een issue. Het is, zelfs als je weet nog korte tijd te hebben, toch knap lastig om prioriteiten te blijven stellen en geen tijd te verspillen aan onzin. Mijn moeder helpt mij om gefocust te blijven op wat ik belangrijk vind. Zonder haar had ik deze blog waarschijnlijk niet af kunnen maken.

Ik slaap heel veel, en de rest van de tijd ben ik vooral aan het rusten: liggen en niks doen. Er is weinig tijd en energie over voor andere dingen. Heel af en toe kwam er nog een vriendin op bezoek om afscheid te nemen, maar vanwege mijn geringe energie heb ik verder weinig mensen kunnen toelaten. De laatste afscheidsmomenten zijn inmiddels geweest, dus nu heb ik wat meer rust en tijd voor mezelf en mijn directe naasten.

Ik heb nog een to do list (of zoals het op mijn computer heet, “to dood list”) met een aantal dingen die ik graag zou willen afronden voordat ik ga. Ik heb daar helaas, in praktische zin, een groot deel van moeten loslaten. Ik heb er vertrouwen in dat de zaken die ik uit handen heb gegeven goed worden afgerond. Mijn lichaam geeft zich over. Ik ben er helemaal klaar voor.

Liefs, Lauren

footnotes

  1. De officiële naam voor de ziekte in Nederland is (vooralsnog) ME/CVS, maar zoals jullie vast hebben opgemerkt noem ik het liever ME. Dat staat voor Myalgische Encefalomyelitis, wat zoiets betekent als ‘spierpijn en ontstekingen in de hersenen en het ruggenmerg’. CVS staat voor ‘chronisch vermoeidheidssyndroom’ — die naam gebruiken veel patiënten liever niet omdat het suggereert dat vermoeidheid het kernsymptoom is, terwijl dit niet zo is (dat is namelijk inspanningsintolerantie). ME patiënten ervaren een heleboel meer symptomen dan alleen vermoeidheid. Bovendien bagatelliseert de naam CVS de ziekte, dit is ook erkend door de Gezondheidsraad. ↩︎
  2. Korte uitleg over wat het MDO inhoudt kan je vinden in de post Groen Licht. ↩︎
  3. PEM: Post Exertionele Malaise. Verergering van klachten door inspanning (fysiek, emotioneel, cognitief). Uit zich bij mij vaak in o.a. misselijkheid, overgeven, duizeligheid, extreme uitputting, (spier)pijn, temperatuurmanagementproblemen (leuk woord voor Galgje), griepachtige symptomen. PEM kan (op het moment van schrijven) bij mij een dag duren tot een paar weken, waarin ik weinig kan eten en vrijwel alleen maar op bed kan liggen en prikkels moet vermijden. Een zware PEM is voor mij een absolute marteling. ↩︎

in liefde laten gaan

Naar aanleiding van vele reacties met de vraag hoe mijn moeder hier nou in staat, geef ik haar even het woord. Ze heeft dit stuk een tijdje geleden geschreven en ik vond het zo mooi, dat ik haar heb gevraagd of ze dit wilde delen met mijn blog-lezers.

Het is vandaag, 27 december, de sterfdag van mijn broer Pieter Jan, dus het voelde als een mooie datum om dit te plaatsen.


Hoe is het voor mij, als moeder, om nu m’n tweede kind te verliezen? Het is heel verdrietig en onwerkelijk. Mijn moederhart bloedt.

Ik heb altijd, diepliggend, de angst gehad om mijn kinderen kwijt te raken. “Ik heb het, maar kan het ook weer verliezen.” Ik ben vast niet de enige die dat zo voelt. Er gebeuren tenslotte zoveel nare dingen in het leven. En hoe groot is de kans dat als je een kind verliest aan een ziekte, nog een kind verliest aan een ziekte? Ik heb ze niet tegen alles kunnen beschermen…

Mijn zoon (15) werd in 2008 plotseling ziek en bleek botkanker met uitzaaiingen te hebben. Geen redden meer aan. Nooit echt tijd gehad om te rouwen, want het volgende diende zich al aan. Lauren’s klachten werden steeds duidelijker. Pas toen ze 21 jaar was kreeg ze de diagnose autisme.
Nu, 15 jaar later, gebeurt het weer… mijn dochter, mijn allerliefste dochter, heeft al een aantal jaren ME en naast haar autisme en ADHD, is dat voor haar de druppel. Het geeft een machteloos gevoel. Niemand kan er iets aan doen, dit gaat buiten ons om en ik weet dat het iedereen kan gebeuren. Lauren heeft pure pech met dit pakket.

Weet dat we er alles aan gedaan hebben wat reëel mogelijk is om een uitweg te vinden. Ze wilde nog zoveel uit het leven halen, maar op deze manier wil ze nog geen 30 jaar worden, laat staan 60 of 80 jaar. Dit lijden is vreselijk voor haar, en ook voor mij als moeder om het te zien. Ik begeleid, steun en doe alles voor haar, met alle liefde, samen met Peter.

Het is zwaar om anderen te zien in hun geluk. Weet dat ik een ander alles gun — ik ga het meestal niet uit de weg, maar ik voel de pijn. Ik wil ook niet dat anderen mij uit de weg gaan, wetende dat het mij verdriet zou kunnen doen om over hun kinderen te praten. Ik weet dat die pijn wat zal afzwakken maar daar is het nu nog te vroeg voor. Ik heb wel geleerd dat het aangaan van moeilijke situaties het uiteindelijk juist makkelijker maakt om ermee om te gaan. Daar kun je sterker van worden. Tegenslagen horen nu eenmaal bij het leven. Zo ook de dood. Maar dat is een proces…

Dit euthanasietraject is erg zwaar. Elk gesprek is weer spannend, en de weken ertussen zijn killing. Het eindpunt komt dichterbij en de tijd vliegt. Ik snap heel goed waarom Lauren deze weg gekozen heeft en ik ben er ook blij om, want een alternatief is helemaal niet te doen.
En voldoende tijd om afscheid te nemen, alles zeggen wat er nog gezegd kan worden. Dit is de beste humane manier om afscheid te nemen van het leven, rustig in slaap vallend. Hoe mooi is dat? 

Binnenkort een grote leegte: geen mooie gesprekken meer, geen gelach samen, ik kan haar niet meer vragen hoe dat nou werkt met die mobiel, niet meer samen Het Perfecte Plaatje kijken, niets meer samen. De rouw is al lang begonnen, ‘levende rouw’ zoals dat heet. Iedere dag neem ik weer afscheid van een stukje leven met haar, zoals ik dat ook voelde met mijn zoon. 

We vullen de dagen in zoals het komt, met zo mogelijk ook een dosis humor want daar zijn we allebei heel goed in…

Het enige wat ik als lichtpuntje zie is dat ik geen angst meer hoef te hebben om mijn kinderen te verliezen. Ik weet waar ze zijn.

Leonie

Bekijk ook In Liefde Laten Gaan: een stichting voor ouders van een kind dat binnenkort euthanasie krijgt of al heeft gekregen op basis van een psychische aandoening. Voor mij maar half toepasselijk gezien het combi-traject, maar toch heel fijn dat het bestaat.